Prehistorie
Met Prehistorie duiden we de vroegste tijd aan van de menselijke geschiedenis. Het is een lange tijd waarin nog niets op schrift werd vastgelegd. De verklaring van die tijd wordt afgeleid van de archeologische bodemvondsten en van de sporen van menselijke bewoning die we in de bodem aantreffen. Het begin van de prehistorie is moeilijk vast te leggen. De wetenschap neemt als het begin van de prehistorie het tijdstip dat de eerste mensachtigen op aarde leefden. Andere wetenschappers hanteren het moment waarop mensen voor het eerst gebruik maakten van gereedschappen. Door het hanteren van die twee uitgangspunten wordt het begin van de prehistorie gedateerd vanaf 4,5 tot 2,5 miljoen jaar geleden. In de Inleiding tot de prehistorie op de homepagina van dit Archeoweb wordt uitgebreid ingegaan op de prehistorie.
In de lange tijd die we met prehistorie aanduiden veranderde het gedrag van de mensen die op aarde leefden voortdurend. Eigenlijk is die ontwikkeling het beste weer te geven in gedragingen en ontwikkelingen. Als we er vanuit gaan dat we met het woord prehistorie de tijd aanduiden dat er nog geen geschreven woord was en er niets werd vastgelegd dan zijn de achtergebleven werktuigen en bodemsporen bepalend voor de tijd van de prehistorie. Het schrift werd in Noord Europa pas als bron van verslaglegging gebruikt vanaf ongeveer 2500 jaar geleden. Dat is dan de afbakening en het einde van de prehistorie en daarmee geven we dan ook aan dat de prehistorie heeft geduurd van ongeveer 4,5 of 2,5 miljoen jaren geleden tot ongeveer 2500 jaar geleden.
Passen we de menselijke ontwikkelingen en gedragingen die we kunnen afleiden uit bodemvondsten en bodemsporen ook toe op die lange tijd van de prehistorie dan kunnen we ook nog tot een onderverdeling komen in perioden en culturen. Grofweg worden de volgende hieronder genoemde perioden of culturen in tijd en ontwikkeling gehanteerd. (Omdat in de prehistorie over het algemeen door mensen steen als het materiaal werd gehanteerd om daarvan gebruik voorwerpen te maken wordt die tijd ook steentijd genoemd.)
1. De oude steentijd of het Paleolithicum 2.5 - 4.5 miljoen tot 12.500 jaar geleden.
2. De middensteentijd of het Mesolithicum 12.500 tot 7.300 jaar geleden.
3. De nieuwe steentijd of het Neolithicum 7.300 tot 5.200 jaar geleden.
4. Bronstijd (periode waarin brons en steen werd gebruikt) 5.200 tot 2.800 jaar geleden.
5. IJzertijd (periode waarin ijzer en steen werd gebruikt) 2.800 tot ongeveer 2.500 jaar geleden.
Het is een grove aanduiding van perioden en/of culturen die in de loop der jaren verder is verfijnd door wetenschappelijke onderzoeken naar voorwerpen die gebruikt werden door de mensen die op aarde leefden. Het spreekt eigenlijk vanzelf dat die ontwikkeling naar tijd en plaats verschilden en daarom zal tijdsbepaling aan een cultuur in Noord Europa of Noord Nederland soms belangrijk verschillen van de ontwikkelingen die op een zelfde tijdstip plaats vonden in bv. het midden oosten of centraal Afrika.
Op Archeoweb hebben we de perioden en ontwikkelingen waarop de culturen zijn gebaseerd zoveel als mogelijk is afgestemd op die gebruikelijk zijn en gehanteerd worden door de wetenschap in Nederland. In de hiervolgende hoofdstukken zijn steeds onder verdelingen gemaakt van perioden en culturen zoals deze worden gehanteerd door de archeologische afdelingen van de Nederlandse Universiteiten. Die afstemming heeft ook plaats gevonden met betrekking tot de onderverdeling van de perioden in de steentijd. Zo is de oude steentijd of het Paleolithicum onderverdeeld in bv het oud Paleolithicum, het midden paleolithicum en het jong Paleolithicum en heeft de onderverdeling van de daarop volgende perioden op dezelfde wijzen plaats gevonden. De typische afwijkingen met betrekking tot het maken en gebruik van gereedschappen ligt vaak ten grondslag aan nieuwe culturen. Een sprekend voorbeeld is bv de periode van de Neolithische revolutie toen mensen overstapten van jager-verzamelaar naar een boerenleven. Het spreekt vanzelf dat een jager andere voorwerpen gebruikt om in zijn levens onderhoud te voorzien dan een boer die graan verbouwt en vee houdt.
