Archeoweb
Op Archeoweb vindt iedereen een stukje informatie over onze voorgeschiedenis. Met name de prehistorie en de historie van Noord Nederland is het toneel van dit Archeoweb. Een relaas van een lange geschiedenis over het ontstaan en de vorming van het landschap en over de begroeiing in dat landschap. Ook een terugblik naar de dieren en mensen in het landschap en met name naar de invloed die mens en dier op het landschap hebben gehad. En natuurlijk kijken we op Archeoweb sporen. Die sporen zijn de stille getuigen die mens en dier hebben achtergelaten in de bodem van het landschap.
Deze website geeft een stukje informatie over de geschiedenis. Een boeiende geschiedenis, waarin ook de nalatenschap van prehistorische mensen en prehistorische dieren belangrijk zijn, als de getuigen van culturen uit een ver verleden. Op Archeoweb begint die geschiedenis bij de Saale ijstijd. Een ijstijd waarin Noord Nederland bedekt was met een honderden meters dikke ijsgletsjer. (Zie www.zwerfsteenweb.nl onder kopje ijstijden)
Het ontstaan van Nederland vond plaats in een grote delta. Tijdens opeenvolgende ijstijden voerden gletsjers materialen mee naar deze delta dat als sediment in de vorm van morene, keileem en zand werd afgezet. Het geheel vormt nu een stukje van de bodem van de delta waarop Noord Nederland ligt. De bodem is niet alleen opgebouwd uit lagen sediment die door gletsjers zijn mee gevoerd. Ook een vroegere oerrivier, de Eridanos, voerde in de prehistorie zand en grind mee uit het noorden van Europa. Maar ook oude rivieren droegen in een ver verleden vanuit zuid Europa bij aan de sediment afzettingen in Noord Nederland. Het sediment van de gletsjers en de rivieren dat werd afgezet in de delta liet in de bodem sporen na die in de bodemlagen terug zijn te vinden. Tijdens de latere Weichsel ijstijd voerde de wind zand mee vanuit de toen droogliggende bedding van de Noordzee. Dit zand werd ook deels afgezet in Noord Nederland bovenop de eerdere lagen die door de gletsjers en rivieren waren afgezet. Het zand is in de bodem als dekzand terug te vinden.
Tijdens warme perioden van het klimaat was de bodem van Nederland begroeid en ontstond een prachtige wisselende flora en fauna. Met regelmatige wisselingen van koude en warme perioden, wisselden ook de flora en fauna en veranderden de soorten planten en dieren in het landschap. Uit die verschillende perioden met wisselende klimaten in het verleden, zijn sporen terug te vinden in de bodem van Nederland. Het is het archief van de historie.
Op het toneel van die historie hebben mensen een grote rol gespeeld. Die invloed is terug te vinden in de bodem maar ook in het landschap. Mensen hebben als het ware in die bodem en in het landschap een archief achtergelaten. Wie geïnteresseerd is in dat archief herkent de rol en de invloed van mensen en kan sporen herleiden. Sporen die we terug vinden in het landschap, dat ze in cultuur brachten. Sporen in de bodem, waar we het gereedschap dat mensen in een ver verleden gebruikten terug vinden of sporen van afval op plaatsen waar eens mensen woonden. Het zijn de sporen, soms in de vorm van stenen werktuigen die ze voor de jacht op dieren gebruikten of andere sporen, die hun verblijf in Noord Nederland aantonen. Deze sporen of vondsten geve een beeld van onze voor historie van onze cultuur in een ver verleden.
Het is aan de hand van het opgraven van sporen en voorwerpen, die mensen lang geleden in de bodem hebben achtergelaten, mogelijk reconstructies te maken. Reconstructies die worden afgeleid van bodemsporen die b.v. bij opgravingen worden aangetroffen. Die bodemsporen kunnen ronde donkere vlekken in het zand zijn. Donkere vlekken duiden bijvoorbeeld op de plaatsen waar palen in het zand hebben gestaan. Door verbindingen te leggen tussen die ronde donkere plekken ontstaat een bodem profil van bijvoorbeeld de tentstokken die zijn gebruikt voor een tent in de prehistorie of er ontstaat een profil van dikkere paalgaten, die door ze te verbinden een plaats aangeven waar een prehistorische boerderij heeft gestaan. Op die wijze kan vervolgens een woonplaats worden gereconstrueerd. Het aantreffen van vuursteen werktuigen of stukken aardewerkt geeft aan wat de mensen hebben gedaan die er verbleven of die er gewoond hebben. Op die wijze kunnen woonplaatsen worden gereconstrueerd en ontstaat een beeld van het leven van mensen, van een cultuur of levenswijze en van de bewoning.
De afgebeelde bijl van vuursteen is een voorbeeld van een voorwerp dat aangetroffen werd in de bodem. Door een vergelijking met andere soortgelijke voorwerpen kan vastgesteld worden tot welke samenleving en cultuur het werktuig behoort en kan vervolgens het voorwerp gedateerd worden. Dit voorwerp, een vuursteen bijl, stamt bijvoorbeeld uit de laat Mesolithische of vroeg Neolithische periode
IJstijden als uitgangspunt.
De ondergrond van Noord Nederland is gevormd in de de ijstijden. Een grote gletsjer uit de Saale ijstijd heeft er voor gezorgd dat heel veel stenen, zand en grond werden meegevoerd vanuit de Scandinavische landen naar het noorden van Nederland. De ijskap van de gletsjer, soms meer dan een kilometer dik, heeft als uiterste grens in Nederland de lijn Haarlem - Nijmegen bereikt. Tot die lijn is nu nog veel materiaal terug te vinden dat zijn oorsprong kent in de Saale ijstijd en in die tijd naar ons gebied is gevoerd met die ijsgletsjer. In het keileem, het residu of de morene van het achtergebleven materiaal van de gletsjer, zijn veel stenen terug te vinden die van oorsprong in de bergen in Scandinavië komen. Verzamelaars hebben die meegevoerde stenen, noordelijke zwerfstenen genoemd, opgeraapt en soms ondergebracht in hun zwerfstenen verzamelingen. Een deel van die zwerfstenen verzamelingen wordt ook geëxposeerd in het Hunebedcentrum in Borger en het IJstijdenmuseum te Buitenpost. (Zie ook www.zwerfsteenweb.nl)
In gesteenten worden mineralen en fossielen aangetroffen die door liefhebbers worden verzameld. Een aantal van die verzamelaars heeft over een groot aantal jaren, een enorme verzameling fossielen of mineralen opgebouwd. Die verzamelingen geven een deel van de lange geschiedenis van onze aarde weer en de fossielen uit verzamelingen laten zien welke diersoorten er miljoenen jaren terug op onze aarde leefden.
Een deel van het onderzoek naar ons verleden is gericht op het gebruik van materialen en werktuigen in de prehistorie. In die prehistorie maakten mensen gebruik van stenen gereedschap en afgeleid van die stenen wordt het de archeologie van de steentijd genoemd.De steentijd archeologie toont in werktuigen en gebruiksvoorwerpen de worsteling van de mens op onze planeet. Archeologie laat zien waar wij, mensen, vandaan zijn gekomen en archeologie laat ook zien hoe die mens de miljoenen jaren lange weg tot op heden heeft weten te bewandelen. Vragen over hoe zag onze aarde er tijdens die miljoenen jaren uit, wat groeide en bloeide er, wat voor dieren leefden er en hoe was het klimaat. Het is, terugkijkend naar die tijd, een boeiende weg geweest waarin de mens zich vaak met veel moeite en tegenslag ontwikkelde. Hoe ze precies leefden in lang geleden tijden en in welke landschappen, klimaten en culturen, weten we niet. Er is over die tijd immers niets op schrift gesteld. Maar toch hebben we van de ontwikkeling van mensen in de verre historie, de prehistorie, heel wat meegekregen over hun ontwikkeling. Wat we hebben meegekregen zijn hun werktuigen en gereedschappen. Over de ontwikkeling van onze voorouders vertellen stenen werktuigen die zijn achtergelaten, een verhaal. Ze worden in onze bodem teruggevonden als getuigen van de lange reis en het leven van onze verre voorouders. Dat verhaal wordt verteld op Archeoweb.
Het decor van Archeoweb is dat van het Nationaal Landschap de Noordelijke Friese Wouden. Een landschap waarin sporen terug te vinden zijn van de Elster ijstijd, de Saale ijstijd en de Weichsel ijstijd. Een landschap dat in de bodem een rijke schat herbergt aan voorwerpen en gebruiksvoorwerpen van steen uit een ver verleden. Herkennen en beleven van die prehistorie vind je niet alleen in exposities en op Archeoweb maar ook in het Nationaal Landschap zelf, waarin het lijkt of de tijd heeft stilgestaan en natuur en cultuur nog de ongereptheid van vroegere tijden uitademen. Oude rivierdalen slingeren nog steeds herkenbaar door het landschap. Ze vinden hun oorsprong in de smeltrivieren van de Saale ijstijd. De prachtige pareltjes van kleine meertjes en plassen die in het landschap verspreid liggen, de pingoruines, stammen uit de Weichsel ijstijd. Maar ook andere elementen in het landschap stammen uit een ver achter ons liggende tijd en cultuur. De bevolking van de Friese Wouden draagt zorg voor het oude cultuur landschap in de Friese Wouden en is zeer gastvrij.
Doneer aan archeoweb
Om Archeoweb in stand en actueel te houden wil de redactie blijven investeren in de kwaliteit en in het delen van kennis. Dat kan als u als gebruiker bij Archeoweb betrokken blijft en na gebruik vrijblijvend een bijdrage doneert. De redactie vraagt gebruikers om eenmalig een bedrag van 2,50 euro of meer te doneren op rekening NL23RABO0309055997 ten name van de penningmeester R.van der Brug onder vermelding "Donatie Archeoweb".