Middeleeuwse malaria in Nederland. Nieuw onderzoek naar een oude ziekte.
In 2022 is er een presentatie geweest en nog beschikbaar om te bekijken.
Kijk HIER voor de link.
Rachel Schats Universitair docent (Universiteit Leiden) 02 maart 2022, Noordelijk Archeologisch Depot, Nuis Malaria wordt veelal gezien als een tropische ziekte, maar ook in Nederland veroorzaakte deze infectie tot 1950 grote gezondheidsproblemen. Helaas is er nog weinig bekend over deze ziekte in de Middeleeuwen, waardoor we mogelijk een verkeerd beeld hebben van ziekte en gezondheid in deze periode. In deze lezing gaat universitair docent dr. Rachel Schats (Universiteit Leiden) in op hoe we malaria in het verleden kunnen bestuderen en zullen de eerste resultaten worden gepresenteerd. Dit mede aan de hand van Groningse vondsten.
RvdB 10-01-2024
Middeleeuwen.
De Middeleeuwen omvatten, voor zover betreft Europa en het grootste deel van het Midden Oosten, de periode van grofweg 500 tot 1500 jaar. Populair gezegd een periode tussen de val van het Romeinse rijk en de ontdekking van Amerika. De eerste eeuwen van de Middeleeuwen worden ook wel de dark ages of heroic ages genoemd. Deze benaming wordt afgeleid van het feit dat er over die periode heel weinig geschreven bronnen bewaard zijn gebleven. Het is een tijd van grote sagen zoals van de Nibulingen, Kokargrûn maar ook van Roeland, Tristan en Isolde, van Wieland, Gudrun, Beawulf en vele andere figuren uit sagen en verhalen. Er ontstonden in die vroege periode grote volksverhuizingen gevolgd door staatskundige processen waaruit onder anderen de Germaanse koninkrijken voortkwamen. Ook Fryslân was betrokken bij deze volksverhuizingen.
Fryslân wordt met name genoemd in de Beowulf (Finnsburg). De Beowulf bevat een stuk historische geschiedenis met fictie als bindmiddel. De nieuw gevormde staten en staatjes in de vroege Middeleeuwen beschouwden zich als erfgenamen en opvolgers van het Romeinse rijk. Deze erfgenamen en opvolgers, de Gemaanse volken zoals Friesen, Franken, Angelen, Saksen, Goten en anderen, bevochten elkaar in die tijd hevig. Het ging daarbij om de hegemonie en de macht. De machtstrijd werd uiteindelijk beslist ten gunste van de Franken. Clovis I, (466-511) was de stichter van het grote Frankische rijk. Hij behoorde tot de Merovingische dynastie die tot het jaar 751 duurde. Kaartje van het gebied dat onder de dynastie van de Merovingers viel.
Ook de gebieden in de verschillende bruine kleuren behoorden in sommige perioden tot het gebied. De Merovingische dynastie werd opgevolgd door de Karolingische dynastie. Karel de Grote (718-814) is één van de bekendste heersers uit die tijd. Na een betrekkelijk kalme tijd van deze dynastie volgen aanvallen vanuit Noord Europa door de Vikingen die ook wel Noormannen werden genoemd. (ongeveer tussen 800 en 1000) . De Vikingen waren zeer wreed en uit die periode stamt dan ook de bede "Heer verlos ons van de Noormannen". De Friezen hebben ook geleden onder de invallen van deze woestelingen maar dreven ook handel met de Vikingen. Soms maakten ze zelf een gemene zaak met de Vikingen en trokken gezamenlijk op.
In de Middeleeuwse jaren daarna bloeide Fryslân onder invloed van de Roomse kerk op. Het noorden van Nederland kende een uitzonderlijk grote kloosterdichtheid die nog terug te vinden is in de dorpsnamen van nu zoals onder anderen Veenkooster. Ook de kunst en wetenschap kreeg in die jaren vorm. Na het jaar 1000 werd Fryslân geteisterd door rampen zoals oorlogen, branden, epidemieën en overstromingen. Het was ook de tijd van de kruistochten waaraan veel Friezen deelnamen. De feodaliteit (leenstelsel) is in Fryslân in de Middeleeuwen nooit tot ontwikkeling gekomen. De Friezen richten zich meer op de rijks-onmiddelijkheid, dat wil zeggen de Duitse Keizer regeerde hen zonder tussenkomst van vazallen en anderen.
De renaissance en het humanisme daarna brachten de klassieke oudheid en daarmee de mens zelf weer in het centrum van de belangstelling. De verbinding van de Middeleeuwen naar de nieuwe tijd (na 1500) vormde het zogeheten Heilige Roomse Rijk dat nog viel onder het Duitse Keizerrijk dat in 962 was ontstaan en doorliep naar 1806. Gedacht werd dat het een soort voortzetting was van het Romeinse rijk en daaraan gelijkwaardig werd geacht door de Roomse kerk. (Het magistrale naslagwerk van de schrijven en historicus Johan Huizinga (1872-1945) "Herfsttij der Middeleeuwen" is in dit verband de moeite waard om eens te lezen).